Wzory banknotów PRL 1974-1993

Opracowanie to powstało na podstawie własnych, kilkuletnich doświadczeń i obserwacji rynku wzorów, nie jest poparte żadnymi materiałami źródłowymi ani archiwalnymi. Informacje tu zawarte to tylko wnioski z własnych obserwacji i hipotezy powstałe na ich podstawie, nie należy traktować ich jako pewników.

Wzory to nie próby

Próby banknotów to zupełnie inny temat, związany z próbnymi odbitkami, próbami kolorystycznymi, projektami itp. – przykłady prób tutaj

Wzory to nic innego jak egzemplarze okazowe normalnych, zatwierdzonych do obiegu banknotów, a jedynie za pomocą ustalonych oznaczeń pozbawione przez emitenta wartości nabywczej i oznaczone jako okazowe. W latach 1974-93 oznaczania takie to nadruk WZÓR na jednej stronie, a SPECIMEN na odwrotnej – uniwersalne, zrozumiałe zarówno w kraju jak i za granicą.

Jako ciekawostkę można podać, iż w okresie międzywojennym występują często tylko nadruki WZÓR i BEZ WARTOŚCI, a egzemplarze z przeznaczeniem na zagranice dodatkowo perforowano SPECIMEN przykład.

We wczesnym okresie złotowym, lata 1919-1924, mamy niektóre wzory kasowane dużymi dziurami przykład – najprawdopodobniej kasowano wzory przeznaczone na rynek krajowy, aby dodatkowo podkreślić fakt braku wartości nabywczej przykład.

Numeracja

W większości przypadków, jeśli wzór przygotowano celowo, a nie był on „potrzebą chwili”, to banknot ma specjalną numerację – w przypadku omawianego okresu numerację zerową. Zdarzało się, iż wzory przygotowywano przerabiając na nie zwykłe banknoty obiegowe – wówczas mamy egzemplarze z numeracją bieżącą banknotów obiegowych. W okresie PRL nie jest to częsta praktyka, w takiej formie znane jest tylko 2tys. 1982r. i 100zł 1976 seria AM.
Dodatkowo wzory omawianego okresu są opatrzone własnym numerem porządkowym.

Interesującym przykładem przedrukowania banknotów obiegowych na wzory jest 100zł 1932r. Standardem w okresie IIRP było, iż wzory kasowe miały numerację kolejną 1234567 (zaletą tej numeracji jest pokazanie kroju wszystkich cyfr). W przypadku banknotu 100zł 1932 przedrukowując banknoty obiegowe na wzory poza dodaniem nadruków WZÓR i BEZ WARTOŚCI dobijano jeszcze drugi numerator zawierający zestaw cyfr nie zawarty w numerze przedrukowywanego banknotu, uzupełniając zerami, tak aby w efekcie pokazać wszystkie cyfry numeratora przykład

Litera serii

Zazwyczaj wzory omawianego okresu maja pierwszą literę serii dla danego rocznika, choć zdarzają się wyjątki jak np. wzory 500 zł 1974 serii K czy 100 zł 1976 serii AK i AM. Wytłumaczenie tego faktu może być dwojakie, bądź zabrakło wzorów pierwszej emisji i zdecydowano się przygotować drugą emisję, bądź dokonano jakiejś zmiany banknotu i w związku z tym przygotowano wzór dla nowego typu.

W przypadku wzorów z przypadkową, bieżącą numeracją istnieje jeszcze ryzyko, iż może to być emisja wykonana wtórnie, do celów kolekcjonerskich.

Skąd są w handlu

Wzory te były sprzedawane przez NBP firmom numizmatycznym. Sprzedaż została wstrzymana po wstąpieniu Polski do UE i jeśli chodzi o wzory banknotów, to najprawdopodobniej, zgodnie z obecnymi dyrektywami nie będzie wznowiona, a jeśli nawet, to najwcześniej w roku 2011.

Uwagi

Poza typowymi wzorami wymienionymi w poniższej tabeli pojawiają się czasami egzemplarze banknotów PRL z bardzo niską numeracja (jednocyfrowa, niska dwucyfrowa), bez nadruków, ale za to z perforacją WZÓR. Są to egzemplarze rzadkie i cenione (ostanie notowania na poziomie do 1tys. zł), ale jednocześnie trzeba pamiętać, że nie są to sztuki powstałe w wyniku zapotrzebowania bankowego, ale w wyniku „kaprysu” kolekcjonerskiego ówczesnych notabli.

Nominał	Rok	Seria	Numer	Uwagi	Zdjęcie
10 zł	1982	A	0000000	prawdopodobny nakład 1tys. szt., wzór skończył się w ofercie NBP na długo przed wstrzymaniem sprzedaży
20 zł	1982	A	0000000	prawdopodobny nakład 1tys. szt., wzór skończył się w ofercie NBP na długo przed wstrzymaniem sprzedaży
50 zł	1975	A	0000000	nakład nie mniej niż 2tys. szt. – znane egzemplarze tej odmiany z numeracją własną z przedziału od blisko zera do prawie 2tys.
	1979	BW	0000000	prawdopodobny nakład 3tys. szt.; rocznik 1979 był najtańszym w ofercie NBP; szeroko rozpowszechniony również wśród dealrów za granicą; moim zdaniem obecnie ze sporym potencjałem wzrostu ceny, bo gdy był w ofercie NBP wiadomo było, że nakład jest duży, wzór sprzedawał się marnie, nikomu nie spieszyło się z robieniem zapasów bo wydawało się, że zawsze będzie, jak NBP nagle wstrzymał sprzedaż zaczęło go brakować
	1982	DA	0000000	prawdopodobny nakład 1tys. szt., skończył się w ofercie NBP tuż po wyczerpaniu 10 i 20zł, na długo przed wstrzymaniem sprzedaży; Cz.Miłczak wymienia istnienie wzoru EA 0000000 – nigdy nie spotkałem tej odmiany.
	1986	EG	0000000	znane mi egzemplarze są z numeracją własną nie przekraczającą 1tys.
	1988	GB	0000000	znane mi egzemplarze są z numeracją własną nie przekraczającą 1tys.
100 zł	1975	A	0000000	obecnie bardzo rzadki; w ofercie NBP z początków roku 2002 nie występuje; w handlu pojedyncze egzemplarze pojawiają się raczej nie częściej niż raz na rok, ostanie notowania bliskie 1tys. zł /szt.
	1976	AK	0000000	prawdopodobny nakład 1tys. szt., numeracja własna pokrywająca się z numeracją wzorów serii AM (można tworzyć parki obydwu odmian z takim samym numerem wzoru), seria AK nie jest pierwszą serią rocznika także teoretycznie powinny istnieć wzory serii AD, o których wspomina Cz.Miłczak; wzoru serii AD nie widziałem
		AM	xxxxxxx	odwrotnie niż we wszystkich innych nadruk SPECIMEN jest na awersie, a WZÓR na rewersie; numeracje bieżąca, wysoka; „kuriozalny” wzór – ciekawostka, 100% oryginalny wykonany tą sama techniką i na tych samych maszynach co inne wzory tego okresu, choć w moim prywatnym odczuciu nie wykluczone, że jest efektem bardziej kolekcjonerskiej niż bankowej potrzeby.
	1979	EU	0000000	prawdopodobny nakład 3tys. szt.; rocznik 1979 był najtańszym w ofercie NBP;
	1982	HG	0000000	prawdopodobny nakład 1tys. szt., skończył się w ofercie NBP tuż po wyczerpaniu 10 i 20zł, na długo przed wstrzymaniem sprzedaży
	1986	–	–	nigdy nie widziałem oryginalnego wzoru tego rocznika; uwaga fałszerstwa – na giełdach niemieckich regularnie jeden ze sprzedawców oferuje banknoty obiegowe tego rocznika z fałszywym nadrukiem wzór – krój nadruku poprawny, ale technika nie. Cz.Miłczak wymienia istnienie wzoru seria LP 0000000	–
	1988	–	–	uwaga fałszerstwa j.w., Cz.Miłczak wymienia istnienie wzoru seria NM 0000000	–
200 zł	1976	A	0000000	nakład nie mniej niż 2tys. szt. – znane egzemplarze tej odmiany z numeracją własną z przedziału od od blisko zera do prawie 2tys.; Cz.Miłczak wymienia istnienie wzoru AA 0000000 – nigdy nie spotkałem tej odmiany.
	1979	AS	0000000	prawdopodobny nakład 3tys. szt.; rocznik 1979 był najtańszym w ofercie NBP;
	1982	BU	0000000	prawdopodobny nakład 1tys. szt., skończył się w ofercie NBP tuż po wyczerpaniu 10 i 20zł, na długo przed wstrzymaniem sprzedaży; Cz.Miłczak wymienia istnienie wzoru CA 0000000 – nigdy nie spotkałem tej odmiany.
	1986	CR	0000000	znane mi egzemplarze są z numeracją własną nie przekraczającą 1tys.; Cz.Miłczak wymienia istnienie wzoru DA 0000000 – nigdy nie spotkałem tej odmiany.
	1988	–	–	nigdy nie widziałem oryginalnego wzoru tego rocznika; uwaga fałszerstwa – na giełdach niemieckich regularnie jeden ze sprzedawców oferuje banknoty obiegowe tego rocznika z fałszywym nadrukiem wzór – krój nadruku poprawny, ale technika nie. Cz.Miłczak wymienia istnienie wzoru seria EB 0000000	–
500 zł	1974	A	0000000	numeracje własna z przedziału 0001-1000; rzadki; w handlu pojawiały się również pojedyncze egzemplarze w wersjach niedokończonych typu tylko nadruk SPECIMEN, ale bez innych nadruków; numeracja zerowa ale bez żadnych nadruków; bez numeracji własnej itp.	brak zdjęcia
		K	0000000	numeracje własna z przedziału 1001-2000; skończył się w ofercie NBP na długo przed wstrzymaniem sprzedaży, aczkolwiek w handlu na rynku wtórnym pojawia się jeszcze dość często
	1976	AF	0000000	znane mi egzemplarze są z numeracją własną nie przekraczającą 1tys.; Cz.Miłczak wymienia istnienie wzoru AE 0000000 – nigdy nie spotkałem tej odmiany.
	1979	AZ	0000000	prawdopodobny nakład 3tys. szt.; rocznik 1979 był najtańszym w ofercie NBP; Cz.Miłczak wymienia istnienie wzoru BA 0000000 – nigdy nie spotkałem tej odmiany.
	1982	CD	0000000	prawdopodobny nakład 1tys. szt.; razem z 2tys. 1982 skończył się w ofercie NBP jako pierwszy
1.000 zł	1975	A	0000000	nakład nie mniejszy niż 2tys. szt., skończył się w ofercie NBP na długo przed wstrzymaniem sprzedaży, ale dość często spotykany w handlu, notowane również pojawienia się paczki;
	1979	BM	0000000	prawdopodobny nakład 3tys. szt.; rocznik 1979 był najtańszym w ofercie NBP; Cz.Miłczak wymienia istnienie wzoru CA 0000000 – nigdy nie spotkałem tej odmiany.
	1982	DC	0000000	prawdopodobny nakład 1tys. szt., skończył się w ofercie NBP tuż po wyczerpaniu 10 i 20zł, na długo przed wstrzymaniem sprzedaży
2.000 zł	1977	A	0000000	nakład nie mniej niż 2tys.
	1979	S	0000000	prawdopodobny nakład 3tys. szt.; rocznik 1979 był najtańszym w ofercie NBP; nominał 2tys. jako jeden z nielicznych pojawiał się w handlu w postaci paczek 100szt, już po wstrzymaniu sprzedaży przez NBP
	1982	BP	0000xxx	wzory wykonane na banknotach o niskiej trzycyfrowej numeracji typu BP 0000178, prawdopodobny nakład 1tys. szt.; razem z 500zł 1982 skończył się w ofercie NBP jako pierwszy, na długo przed wstrzymaniem sprzedaży
5.000 zł	1982	A	0000000	prawdopodobny nakład 1tys. szt., skończył się w ofercie NBP tuż po wyczerpaniu 10 i 20zł, na długo przed wstrzymaniem sprzedaży
	1986	AY	0000000	znane mi egzemplarze są z numeracją własną nie przekraczającą 1tys.; obecnie nominał 5tys. stal się potrzebny i brakuje go na rynku;
	1988	–	–	nigdy nie widziałem oryginalnego wzoru tego rocznika; uwaga fałszerstwa – na giełdach niemieckich regularnie jeden ze sprzedawców oferuje banknoty obiegowe tego rocznika z fałszywym nadrukiem wzór – krój nadruku poprawny, ale technika nie. Cz.Miłczak wymienia istnienie wzoru seria DA 0000000	–
10.000 zł	1987	A	0000000	prawdopodobny nakład 1tys. szt.;
	1988	W	0000000	prawdopodobny nakład 1tys. szt.; Cz.Miłczak wymienia istnienie wzoru AA 0000000 – nigdy nie spotkałem tej odmiany.
20.000 zł	1989	A	0000000	prawdopodobny nakład 3tys. szt.; mimo wysokiego nakładu „potrzebny” nominał, bo 20tys. występuję tylko w jednym roczniku.
50.000 zł	1989	A	0000000	znane mi egzemplarze są z numeracją własną nie przekraczającą 1tys., wzorów odmiany dwuliterowej nie spotkałem
	1993	A	0000000	znane mi egzemplarze są z numeracją własną nie przekraczającą 1tys.
100.000 zł	1990	A	0000000	znane mi egzemplarze są z numeracją własną nie przekraczającą 1tys., wzorów odmiany dwuliterowej nie spotkałem
	1993	A	0000000	znane mi egzemplarze są z numeracją własną nie przekraczającą 1tys., Cz.Miłczak wymienia istnienie wzoru AA 0000000 – nigdy nie spotkałem tej odmiany.
200.000 zł	1989	A	0000000	znane mi egzemplarze są z numeracją własną nie przekraczającą 1tys.
500.000 zł	1990	A	0000000	znane mi egzemplarze są z numeracją własną nie przekraczającą 1tys.; w przypadku wysokich nominałów ich podaż na rynku jest stosunkowo niewielka i odwrotnie proporcjonalna do wielkości nominału; mimo, iż teoretyczna rzadkość ich jest taka sama jak wielu innych odmian wzorów PRL, to jednak były drogie w zakupie, dodatkowo obowiązywały limity ilościowe zobowiązujące do zakupu minimum 50szt. danej odmiany, co wiązało się dużym nakładem środków, a wcale łatwo się nie sprzedawały; w chwili niespodziewanego wstrzymania sprzedaży przez NBP zostało ich bardzo mało w handlu, obecnie dość rzadkie i cenione; w przypadku 500tys. wzorów odmiany dwuliterowej nie spotkałem;
	1993	A	0000000
1.000.000 zł	1991	A	0000000
	1993	A	0000000
2.000.000 zł	1992	A	0000000
		B	0000000
	1993	A	0000000